XIBALO XA SWIHANANO

Xana i yini Leswintshwa?

12 N’wendzamhala 2016 – Miantswiso leyi ya ka emahlweni eka Xibalo xa Mali leyi Nghenaka ya Tikhamphani (ITR14)

SARS yi tivisile miantswiso eka Xibalo xa Mali leyi Nghenaka xa Tikhamphani (ITR14) hi ti 9 N’wendzamhala 2016. Hlaya swo tala laha.

Xana i yini?

Xibalo xa swihanano i xibalo lexi hakeriwaka eka mpimo lowu nga cinciki eka nxavo wa nhundzu leyi lahliweke hi xihanano (swiphemu 54 ku fikela eka 64 swa Nawu wa Xibalo xa Mali leyi Nghenaka, 1962). Xibalo xa swihanano xi hakerisiwa eka mpimo lowu nga cinciki wa 20% eka nxavo wa nhundzu leyi hananiweke.

Xihanano xi katsa nhundzu leyi lahliweke eka anakanyo wa nkoka wa le hansi (xiphemu 58).

Misuso ya swikweleti

Xiphemu 56(1) xi nga nongonoko wa swihanano leswi nga suseriwa hakelo ya xibalo leswi exikarhi ka swin’wana swi katsaka swihanano exikarhi ka varingani na swihanano leswi pasisiweke hi nhlangano wa vuvuyerisi bya vaaki.

Misuso ya swikweleti ya lembe na lembe

Xihanano xi ta suseriwa hakelo ya xibalo loko ku ve ntsengo hinkwawo wa swihanano eka lembe ra nhlelelo a wu hundzi:

Tinyiko ta ntolovelo hi tikhamphani na tithirasiti: R10 000. Swilaveko swo antswa
Swihanano leswi endliweke hi vanhu: R100 000 (malembe ya nhlelelo ya 2008 ku fikela 2013) (xiphemu xa 56(2) (a) na (b)).

Xana i xa va mani?

Xibalo xa swihano xi tirha eka munhu un’wana na un’wana, khamphani kumbe thirasiti leyi nga mutshami tanihileswi swi hlamuseriweke ha kona eka xiphemu 1 xa Nawu wa Xibalo xa Mali leyi Nghenaka, 1962.

Lava nga ri ki vatshami a va na vutihlamuleri eka xibalo xa swihanano.

Munhu loyi a endlaka xihanano (muhanani) u na vutihlamuleri eka xibalo kambe loko muhanani a tsandzeka ku hakela xibalo eka nkarhi lowu vekiweke muhanani na mahananeriwa va ta va na vutihlamuleri eka xibalo hi nhlanganelo (xiphemu 59).

Tikhamphani ta Vaaki na nhlangano wa vuvuyerisi bya vaaki exikarhi ka swin’wana a swi khumbheki eka xibalo xa swihanano (xiphemu 56(1) (h) na (n)).

Xana Xibalo xa Swihanano xi tirha njhani mayelana na ndzhaka?, tlilika laha ku kuma vuxokoxoko byo hlaya.

Xana ndzi fanele ku teka magoza wahi?

Endzhaku ka ku endla xihanano u fanele u tata fomo ya IT144 (Ntiviso hi muhanani / muhananeriwa) no yi rhumela eka SARS kun’we na hakelo ya wena.

Xana xi fanele ku hakeriwa rini?

Xibalo xa swihanano xi fanele xi hakeriwa emaheleni ya nhweti ku landzela nhweti leyi xihanano xi nga humelela hi yona kumbe eka nkarhini wo leha tanihileswi SARS yi nga ha pfumelelaka (xiphemu 60(1)). Hakelo yi fanele yi heleketiwa hi fomo ya IT144 (xiphemu 60(4)).

Xihanano xi fanele xi humelela endzhaku ka loko maendlelo hinkwawo ya xinawu ya xihanano lexi nga enawini ya landzeleriwile (xiphemu 55(3)).

Xana xi fanele xi hakeriwa njhani?

Xibalo xa swihanano xi nga hakeriwa hi ku tirhisa eFiling. Ku kuma vuxokoxoko byo hlaya eka milawu ya tihakelo, tlilika laha.


Last Updated: 21/12/2017 11:12 AM